Makumbusho ya Tanga kusaidia kurithisha na kuelimisha vizazi asili, historia na umuhimu wa mji wa Tanga

Na, Anna Makange
MJI wa Tanga unaweza kurudisha historia ya umaarufu na umuhimu wake kiuchumi, kijamii, kiutamaduni na kihistoria endapo wakazi wake wataunga mkono kwa dhati juhudi zinazoendelea kufanywa na serikali kwa kushirikiana na wawekezaji na wadau wengine mbalimbali wa maendeleo.

Harakati mbalimbali zimekuwa zikifanywa na viongozi wa serikali kwa kuwashirikisha wananchi ili kuhakikisha kwamba mambo yanakwenda vizuri kwa lengo la kurudisha hadhi ya Tanga na ustawi wake kwa ujumla.

Jengo la Cliff lililopo katika eneo la Hospitali ya Mkoa wa Tanga ya Bombo. Jengo hilo ndilo hospitali ya kwanza ya serikali kujengwa nchini wakati wa utawala wa Wajerumani zaidi ya miaka 100 iliyopita. Kwa sasa halitumiki kutokana na kuwepo katika hali mbaya ya uharibifu.

Hadhi iliyokuwa imefifia kwa muda hasa baada ya kuanguka kwa shughuli za uzalishaji katika mashamba ya mkonge, viwanda na bandari kuanzia mwishoni mwa miaka ya 1980.

Kupungua kwa shughuli za kiuchumi pamoja na kuchochewa na kuanguka kwa uzalishaji wa zao kuu la biashara la Mkonge lililokuwa likitegemewa sana kama uti wa mgongo wa uchumi mkoani hapa, pia kulisababisha idadi kubwa ya wakazi kukosa ajira katika mashamba ya Mkonge, viwandani, bandarini na hivyo kuwanyima uhakika wa kipato.

Pia athari hizo kwa upande mwingine zilisababisha kuzorota kwa mwendelezo wa shughuli za kijamii na utamaduni wa asili ya Tanga ikiwemo hali ya kurithishana mila, desturi na utamaduni uliokuwa umestawi miongoni mwa wakazi wake.

Aidha, katika kipindi hicho pia wakazi wa Tanga walishuhudia mabadiliko ya aina mbalimbali yakiwemo ya kufa kwa viwanda, kubadilishwa matumizi ya baadhi ya maeneo yaliyokuwa ya kijamii, kiuchumi na kiutamaduni na kuanza kutumika kwa kazi nyingine tofauti au kutelekezwa kabisa bila kuendelezwa.

Kwa mfano baadhi ya majengo yaliyojengwa zamani wakati wa ukoloni yalibomolewa na kujengwa nyumba mpya za Ghorofa, uvaaji wa mavazi kwa wanaume na wanawake ulibadilika kutoka yale ya asilia na kuingizwa mitindo mipya ambayo imeendelea kubeba majina ya mavazi hayo hayo likiwemo vazi la Buibui.

Mfano mwingine ni Uwanja maarufu wa Sabasaba ulioko eneo la Gofu Juu katika Kata ya Nguvumali ambao ulikuwa ukitumika kwa shughuli za maonesho ya shughuli za kilimo, ufugaji na uzalishaji wa viwanda wakati wa maadhimisho ya sikukuu ya wakulima Tanzani yaliyokuwa yakifanyika kuanzia Julai Mosi hadi Saba kila mwaka kabla ya kubadilishwa na kuitwa Nanenane ambayo hufanyika Agosti Mosi hadi Nane kila mwaka.

Birika maalum iliyokuwa ikitumika zamani kuhifadhia kinywaji aina ya kahawa ambacho ni maarufu sana jijini Tanga. Kwa sasa ni aghalabu kuona kifaa(chombo) cha aina hiyo kutokana na kutoweka na wauzaji wengi wa Kahawa kulazimika kutumia chupa za chai(Thermos)au Birika za kawaida za bati/alminiam. Birika hiyo imo ndani ya makumbusho ya Tanga

Eneo hilo la ‘Sabasaba’ Tanga kwa sasa limebaki kuwa jina tu la ki historia kutokana na kubadilika ki matumizi ambapo baadhi ya wafanyabiashara walipangishwa humo uwanjani wanatumia eneo hilo kwa shughuli za kilimo cha bustani za mboga, nyumba za ibada, vilabu vya pombe na biashara ya nyama ya Nguruwe (Kitimoto).

Kwa ujumla hali hiyo ya mabadiliko ya kijamii na kiutamaduni pamoja na kutajwa kwamba ni miongoni mwa hatua za maenedeleo kwa upande mwingine zilidhoofisha kasi ya wenyeji wa mji wa Tanga kutunza na kurithisha mila, desturi na tamaduni zao kutoka kizazi cha wakati huo hadi sasa.

Ni kwa kutambua umuhimu wa jamii kurithisha mila, destruti na tamaduni zake kutoka kizazi kimoja hadi kingine Taasisi isiyo ya kiserikali ya URITHI Tanga iliamua kubeba jukumu hilo ili kuhakikisha utamaduni wa asili unaendelea kudumishwa.

Imeazimia kuelimisha wanajamii na wageni wasio wenyeji wa mji wa Tanga kuhusu mambo muhimu ya kihistoria yaliyokuwepo Tanga kwa kuamua kuanza kukiimarisha kituo maalumu cha Makumbusho ya Tanga ili kuiweka pamoja historia na utamaduni wa mwenyeji wa hapo katika eneo moja linalofikika kwa urahisi.

Taasisi hiyo ya URITHI Tanga ilianzishwa mwaka 1998 kwa shabaha ya kufufua, kukusanya taarifa na kuhifadhi kumbukumbu za majengo, miundombinu, tamaduni, mila na desturi za mswahili wa Tanga na makabila mengine yaliyomo ndani ya makumbusho.

Lengo ni kuusaidia mkoa kuendelea kutangaza Utalii na urithi wa kiasili wa Tanga kitaifa na kimataifa kwa ajili ya maendeleo ya vizazi vilivyopo na vijavyo vya wakazi wake na taifa kwa ujumla.

Wazo lililosababisha kuanzwa kwa mchakato wa uwepo wa makumbusho ya Tanga inaelezwa kwamba lililetwa na baadhi ya wazawa ambao waliona kwamba kuna umuhimu wa kufanya hivyo hasa baada ya kubaini kasi ya upoteaji wa urithi wa kiasili na vitu vya kihistoria vilivyoanzia Tanga kabla ya maeneo mengine nchini.

Alhaj Abdalah Majura ambaye ni Mwenyekiti wa taasisi hiyo ya Urithi Tanga amezungumza na Mwandishi wa makala haya akisema ilipofika katikati ya miaka ya 1990 walibaini kwamba idadi kubwa ya vitu vilivyokuwa vikinakshi historia ya Tanga vilikuwa vikipotea kwa kasi ya ajabu.

“Vitu hivyo vinajumuisha majengo ya aina mbalimbali yaliyojengwa katika zama tofauti za ukoloni ambayo katika kipindi hicho yalikuwa yakiathiriwa na kasi ya ujenzi wa nyumba za kisasa na majengo mengine ya ghorofa…. hasa kwa kuyavunja majengo hayo ya zamani ili kutumia maeneo hayo kwa kujenga mapya” kisasa, anaeleza.

Anataja sababu nyingine kwamba ni kuibuka kwa biashara ya vifaa na samani mbalimbali zilizokuwemo katika majengo ya zamani yaliyojengwa na wakoloni.

Samani na vifaa hivyo vya zamani vilijumuisha saa za ukutani, milango, madirisha na taa za karabai ambavyo watu wasiojulikana kwa makusudi walikuwa wakivamia majengo yaliyoko katika maeneo mbalimbali ya mji na kuviiba kasha kuvitorosha nje ya nchi kwa lengo la kuviuza.

Shughuli nyingine zilihusisha kazi ya uharibifu wa mazingira uliojumuisha vitendo vya ukataji wa miti ikiwemo ya aina ya ‘Mikanju’(Mikorosho) katika eneo la Mikanjuni na ‘Mitiki(iliyokuwa na majani mapana)’ katika eneo la MajaniMapana kwa ajili ya kupata maeneo ya ujenzi (viwanja) na mbao na kusababisha maeneo hayo kubaki na majina ya ki historia tu tofauti na umuhimu wa uoto wa asili uliokuwemo ambao umesadifi majina ya maeneo hayo.

Anasema kulikuwepo pia na utekelezaji wa shughuli za kilimo hasa uzalishaji wa Mkonge, uvaaji wa mavazi kama Buibui, Mapishi yaliyoambatana na ulaji wa Vyakula vya asili kwa kutumia vifaa(vyombo) vya asili pamoja na uvuvi.

“Tanga ulikuwa mji muhimu sana uliowahi kufanikiwa ki maendeleo kabla na baada ya kuja kwa wakoloni, ki ukweli histotia nyingi za Tanzania kwa ujumla zina mahusiano ya karibu sana na maeneo ya mkoa huu kutokana na kuunganishwa moja kwa moja na mji wa kihistoria na vijiji vya Tanga”.

“Kwa mfano katika enzi ya utawala wa Wajerumani walihusisha sana Tanga kwa mfumo wake wa kiuongozi uliotumia Maliwali, Maakida na Makadhi pamoja na kujenga majengo mengi makubwa katika mji wa Tanga”.

Alitaja baadhi ya majengo hayo ambayo yalijengwa jijini Tanga wakati wa utawala wa wakoloni wa Kijerumani ni Hospitali ya kwanza ya serikali “Cliff Block’ ambayo sasa inafahamika kama Hospitali ya Bombo.

Cliff Block ilijengwa katika kipindi cha zaidi ya mika 100 iliyopita wakati wa utawala wa Wajerumani kwa sasa jengo hilo halitumiki hasa baada ya serikali kujenga majengo mengine ya kisasa zikiwemo gorofa na nymba za kawaida ambayo hutumika kwa shughuli za Hospitali ya mkoa wa Tanga. Jengo hilo kwa sasa lipo kwenye hali mbaya ya uharibifu.

Majengo mengine yalihusisha sekta ya elimu ambapo wakoloni hao wa Kijerumani walijenga Sekondari ya kwanza ya serikali nchini ambayo ilifahamika kama ‘Tanga School’.

Shule hiyo ya ki historia ilijengwa zaidi ya miaka 100 iliyopita na sasa inafahamika kama Old Tanga Secondary School na inamilikiwa na Halmashauri ya jiji.

Majura anataja vitu vingine vya ki historia vilivyoanzishwa Tanga na baadae kuenezwa katika maeneo mengine nchini ni kilimo cha Zao la Mkonge ambalo alisema kwa mara ya kwanza lilianza kupandwa katika kijiji cha Kikokwe kilichopo jijini humo.

“Kwa mara ya kwanza barani Afrika wakulima wa Kikoloni kutoka Mexico waliamua kubeba miche 1,000 ya mkonge ili kuja kufanya utafiti wa kuanzisha kilimo hicho huku Afrika Mashariki.

“Kutokana na safari ndefu na misukosuko ya njiani ni miche 62 tu kati ya miche yote ndiyo ilifika salama katika pwani ya bahari ya Hindi eneo la Tanga na kupandwa hapo Kikokwe kabla ya kuanzishwa mashamba makubwa baadae”.

Aidha, anasema pamoja na kutambua vitu hivyo vya kihistoria ambavyo ki msingi havikuwa katika eneo moja ndipo taasisi ya Urithi ikaona umuhimu mkubwa wa kuvihifadhi hasa kwa kuunganisha shughuli zote hizo katika eneo moja la Makumbusho ya Tanga.

Makumbusho ya Tanga inapatikana pembezoni mwa barabra ya Uhuru kwenye jengo lililokuwa la Ofisi ya mkuu wa wilaya kabla na baada ya uhuru na baadae likatumika kama ofisi ya mkuu wa Mkoa wa Tanga miaka kadhaa baada ya uhuru wa Tanzania.

Jengo hilo lililopo jirani na makataba ya mkoa wa Tanga ni miongoni mwa maeneo ya historia ambayo yaliwahi kusahauliwa na kuanza kuhujumiwa na watu hao wasiojulikana hadi katikati ya miaka ya 2000 taasisi hiyo ilipofanikiwa kulichukua na kuanza kulikarabati.

mwonekano wa nje wa Makumbusho Tanga

Ukarabati wa jengo hilo ulifanywa kwa awamu kwa ufadhili wa shilingi Milioni 35 kutoka Ubalozi wa Ujerumani pamoja na majengo mengine ikiwemo mahakama ya mwanzo ya Usambara, mnara wa Saa ulioko jirani na benki ya CRDB.

Majura anasema madhumuni ya kuanzishwa kwa makaumbusho hayo ni kuhamasisha utalii wa ndani kwa kujaribu kuonesha maisha, makazi(majengo), historia ya Tanga, mila, ngoma za asili pamoja na habari muhimu za Tanga.

Pia kuelezea kwa ufasaha historia ya masuala mbalimbali ukiwemo uchumi wa Tanga ambao ulitegemea Mkonge, watu maarufu kama Shaaban Robert, Makata Mwintwana, Kihere, Kadhi Ali bin Hemed ambaye ndiye baba yake Mufti wa kwanza Tanzania ambaye alitokea Tanga.

Aidha, anasema Mkumbusho hiyo itahifadhi alama hizo ili kuendeleza historia halisi na maana ya Tanga kwa kutumia mbinu mbalimbali zikiwemo kuwajegea ufahamu mara kwa mara viongozi wa ngazi mbalimbali katika serikali za mitaa, serikali kuu, wanafunzi na vyombo vya habari ili kuongeza uhamasishaji.

Naye Joel Niganile ambaye ni mmoja wa watumishi katika makumbusho ya Tanga alisema kuanzishwa kwake kuwezesha kutoa fursa ya kuongeza ufahamu kwa wananchi hasa wakazi wa jiji la Tanga.

“Pia wageni kutoka maeneo mbalimbali ya ndani na nje ya nchi wanatutembelea mara kwa mara kwa lengo la kuangalia na kupata taarifa mbalimbali muhimu zilizopo ndani ya makumbusho.

Hata hivyo Majura anasema licha ya kupata mafanikio hayo makumbusho hiyo bado inakabiliwa na changamoto kadhaa ikiwemo bajeti ya uhakika ya kuendesha utendaji wa kila siku hasa kwakuwa bado hawajakamilsha kazi ya kuingiza vitu vyote vya kihistoria kutoka katika maeneo yake ya asili.

“Kwa sasa bado tunalazimika kuendelea kutegemea sana wafadhili na mchango mdogo kutoka kwa wafanyabishara na kampuni binafsi za hapa jijini Tanga hivyo kushindwa kujitegemea na kujikimu ki mahitaji”,anaeleza.

Anasema changamoto nyingine ni uelewa mdogo miongoni mwa wananchi hasa kutambua kwamba majengo ya zamani yanathamani na wanawajibiika kuyatunza badala ya kuthamini ujenzi wa nyumba za kisasa naza gorofa ambazo zinabadilisha mwonekano wa asili wa mji.

“Pia tunakabiliwa na uhaba mkubwa wa watendakazi katika makumbusho haya ambako hivi sasa tupo watu wane tu ambao ki msingi tunafanya kazi kwa kujitolea”.

Majura anahimiza kwamba kuna haja kwa wakazi wa Tanga na vitongoji vyake kuanza kuuunga mkono harakati hizo ili kuwezesha makumbusho ya Tanga kufikia lengo lake ililokusudia.

Aidha, ni wakati muafaka umefika kwa serikali, wadau mbalimbali na wananchi kwa ujumla kuhakikisha wanajitoa na kutumia fursa hiyo ya makumbusho kupeleka taarifa sahihi na vifaa muhimu vya kihistoria ili kuiwezesha makumbusho hiyo kusheheni vitu hivyo tofauti.

Ni vema baadhi ya wakazi ambao wamebahatika kuendelea kuhifadhi au kumiliki vitu vya asili ya Tanga na vya historia yake kwa ujumla kuviwasilisha hapo Makumbusho na kuachana na tamaa ya kutafuta wateja wa kuwauzia kama baadhi yao wanavyoendelea kufanya hivi sasa kwa siri.